درب، یک مانع لولادار و متحرک است که امکان ورود به محوطه و خروج از آن را فراهم میکند. یک ورودی در دیوار را می توان به عنوان درگاه معرفی کرد. هدف اصلی و اساسی درب، فراهم کردن امنیت به وسیله کنترل دسترسی به درگاه است. به طور معمول، درب قطعه ای است که در درگاه یک ساختمان، اتاق یا وسیله نقلیه قرار میگیرد و معمولا از موادی متناسب با کارکرد آن ساخته میشود.

اولین تاریخ ثبت شده درب ها 4000 سال قبل در نقاشی های آرامگاه مصری پیدا شد که بصورت تکه های چوب بودند. تا به امروز کسی نمی داند چه کسی درب را اختراع کرده است. فقط این که ابتدا جایی در مرکز مصر استفاده شده است. امروزه نیز با پیشرفت علم بشر توانسته درهای زیبا، سبک و با طول عمر بالا با متریال های مختلف جهت کاربردهای گوناگونان بسازد.

در کشور هند نیز چندین درب تاریخی ساخته شده از سنگ با طراحی چشمگیر موجود می باشد. درب های سنگی پاشنه ای در گذشته های دور بسیار رایج بود.

با گذشت زمان، رومی ها از خلاقیت بیشتری برای ساخت درب استفاده کردند و درب های دو لنگه از جنس برنز ساختند. درب های هلالی نیز از جمله ایده های رومی ها بود.

تاریخچه درب چوبی قدیمی در ایران

کشور ایران با داشتن تاریخچه ای غنی، دارای بناهای قدیمی بسیاری می باشد. در حقیقت درب چوبی قدیمی حیاط و در مجموع دربهای قدیمی، نمادی اصیل از فرهنگ و تاریخ ایرانی به شمار می آیند. درب های قدیمی چوبی در کشور ایران دارای ویژگی های متفاوتی هستند که ارتباط مستقیمی با فرهنگ ایرانی دارد.

در گذشته، درب ها دارای دو نوع کوبه بودند که هر کدام شکل و صدای متفاوتی داشتند. در سمت چپ درب یک قطعه فلزی با ضخامت بالا وجود داشت که یک صدای بم تولید می کرد، آقایان از این کوبه برای در زدن استفاده می نمودند. در حالیکه قطعه فلزی موجود در سمت راست که مخصوص خانم ها بود، یک صدای زیر ایجاد می نمود. در واقع با این کار اهالی خانه از جنسیت شخص میهمان آگاه می شدند.

از آنجایی که پوشش خانم ها در دین اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است، خانم ها می توانستند با تشخیص اینکه میهمان مرد دارند، با یک پوشش مناسب به پشت درب مراجعه نمایند.

امروزه این درب ها منسوخ شده اند، اما همچنان درب های قدیمی در شهرهایی که بافت تاریخی شان حفظ شده است، مشاهده می گردد. مورخان معتقدند که قدیمی ترین درب که از دوران باستان در ایران به جا مانده، درب دروازه مهریز واقع در شهر یزد است.

ساختار درب های قدیمی ایرانی

• دماغه: چوب نازکی است که معمولاً دارای قسمتی مشابه سرستون و پایه‌ای نظیر ته ستون است.
• آستانه: در گذشته در قسمت پایین چارچوب درب های ورودی، برآمدگی کوچکی وجود داشت که در واقع مرز بین داخل خانه و فضای بیرونی بود. همچنین در هنگام بارندگی، در برابر ورود آب به داخل خانه نقش سد را داشت. در طول تاریخ آستانه دارای ارزش و اهمیت ویژه ای بوده است.
• کوبه درب قدیمی: کوبه های برنجی دوگانه (مردانه و زنانه) بودند به صورتی که کوبه مردانه دارای صدای بم و کوبه زنانه دارای صدای زیر بود. در درب های سنتی کوبه های مخصوص خانم ها در سمت راست و کوبه های مخصوص آقایان در سمت چپ درب قرار می گیرد. این کوبه های از لحاظ ظاهری نیز با یکدیگر تفاوت دارند و این امر باعث تفاوت صدای تولید شده می شود. این کوبه ها همراه با برجستگی ها و تور رفتگی های به خصوصی طراحی می شدند و علت آن هم اعتقاد مردم به دور نگه داشتن افکار شیطانی از اهالی منزل بود. امروزه استفاده از کلون و یا کوبه چندان رایج نیست اما در برخی از فضاهای سنتی از این اقلام برای زیباسازی بیشتر بهره می برند.
• سر در ورودی: در قدیم، معماری زیبای درب های ورودی با هلال تزئینی، جلوه زیباتری پیدا می کرد. سر در ورودی علاوه بر زیبایی، به عنوان مانعی برای ریزش برف در زمستان و نیز تابش مستقیم آفتاب در تابستان عمل می کرد. همچنین دارای کاشی هایی با نقش های آیات قرآنی یا عبارات مذهبی بوده تا افراد خانه و مهمانان هنگام رفت و آمد از زیر آنها عبور کنند.
• رف: سکوهایی که در جلوی درب های ورودی خانه ها به منظور نشستن می ساختند رف نام داشت. همسایه ها از رف های جلوی منازل برای گفتگو با یکدیگر هنگام اوقات فراغت استفاده می کردند.

منبع: شرکت پلیمر درب گل میخ